Wulgaryzacja języka w czasopismach młodzieżowych.

Przedmiotem moich rozważań jest język, a ściślej jego wulgaryzacja, widoczna w czasopiśmie „Ślizg” adresowanym, jak głosi informacja zawarta
w podtytule, do miłośników i entuzjastów rapu, graffiti, break dance, komiksu, deskorolki, snowbordu. Czytelnikami pisma są więc ludzie młodzi, których wiek określić można, jak sądzę, w przedziale 14-20 lat, o ściśle określonych zainteresowaniach związanych z subkulturą hip hopu.

Po zapoznaniu się z treścią i formą artykułów zamieszczonych w tymże miesięczniku nasuwa mi się stwierdzenie, iż język, w jakim wypowiadają się autorzy felietonów, wywiadów, reportaży, a także „gwiazdy” kultury hiphopowej i czytelnicy, daleki jest od wzorcowej formuły języka literackiego. Zasadniczą tendencją jest zbliżenie wypowiedzi do stylu potocznego, nierzadko wykorzystującego wulgaryzmy, wyrazy i związki wyrazowe, które
w społecznym odczuciu uznawane są za rażące i niestosowne, np.: zajebisty, pieprzyć (o czymś) sklepać ryj, gówno, gnojek, dupa, gówniarz. Upotocznieniu stylu sprzyja również składnia – typowa dla wypowiedzi mówionej, potocznej, wyrażająca się w stosowaniu zdań krótkich, pojedynczych, często urwanych, anakolutów (zwłaszcza w wywiadach) – o dużym ładunku emocjonalnym.

Wulgaryzmy wplecione są w tekst bez żadnych elementów metatekstowych, które wskazywałyby na zdystansowanie się nadawcy wobec dosadnej formy. Co więcej, autorzy wypowiedzi traktują obsceniczne słownictwo jako niezbędny, swoisty element stylu zachowania młodych, wyraz „bycia na topie”, przynależności do grupy, nadążania za modą.

Przykłady słownictwa o charakterze nieprzyzwoitym występują dość często na stronach „Ślizgu”. Nie zawsze są to całkowicie dosadne określenia, często pojawiają się bowiem wyrazy o dużym ładunku ekspresji, których rodowodu należy szukać w środowisku przestępczym, słowniku więźniów,
ludzi z marginesu społecznego, np.: koleś, pociąć się, ściemniać, olewać, bajer, zbajerować, japa, zajarać, na maksa. Słownictwo to – o wyrazistym nacechowaniu uczuciowym i stylistycznym – służy podkreślaniu emocjonalnego stosunku mówiącego do omawianego problemu, wyraża bunt przeciwko przyjętym społecznie normom językowym, sygnalizuje również związek z grupą o określonych poglądach i zainteresowaniach.

Środowisko hiphopowe stworzyło własny słownik, którego poszczególne leksemy są w większości nieczytelne znaczeniowo dla osób nieinteresujących się kulturą rapu. Obecność takich wyrazów jak: zajawka, ściema, kozak, demówka, graficiarz, kręcić bańkę i innych świadczy o pragnieniu ukrycia sensu wypowiedzi przed osobami postronnymi, podobnie jak ma to miejsce
w więziennym slangu, ale również o poczuciu elitarnego charakteru grupy.
Są wśród nich zarówno wyrazy o charakterze obscenicznym, jak i ekspresywizmy, a także puste semantycznie przerywniki czy wykrzyknienia typu: elo, holla.

Po lekturze czasopisma nieodparcie nasuwa się pytanie o przyczyny coraz częstszego pojawiania się wulgaryzmów w tekstach prasowych adresowanych do młodzieży. Odpowiedzi może być wiele:

1. Polska kultura (zwłaszcza ta o niższej randze artystycznej) zbyt bezkrytycznie nastawiona jest do bardzo ekspansywnej kultury amerykańskiej, która przeszczepia na polski grunt nowy sposób bycia.

2. Lansowany jest typ człowieka „wyluzowanego”, którego styl życia, zachowania i sposób formułowania wypowiedzi określić można jako prowokacyjny lub nawet skandalizujący.

3. Młodzi ludzie bombardowani są we wszystkich mediach językiem nasyconym wulgaryzmami. Szczególnie mocno oddziałują filmy, programy typu „talk show”, wywiady telewizyjne i prasowe, koncerty muzyczne grup spod znaku awangardy, młodzieżowej subkultury.

4. Coraz częściej językiem zwulgaryzowanym posługują się w wypowiedziach publicznych osoby uznawane dotychczas za językowe i kulturowe autorytety (dziennikarze, politycy, gwiazdy filmu i muzyki, a także nauczyciele!!).

5. Młodzież, która z reguły nastawiona jest krytycznie wobec wszelkich przejawów tradycji i konserwatyzmu, poglądów głoszonych przez pokolenie rodziców, wyraża swój bunt wobec świata między innymi w odmiennym, często szokującym sposobie wypowiedzi czy prowokacyjnym zachowaniu.

6. W treściach wypowiedzi publicznych eksponuje się często te, które
w naszej kulturze zostały przyjęte jako obyczajowe tabu – odnoszące się
do sfery życia seksualnego lub fizjologii. Stąd też pochodzą liczne
w słownictwie młodzieżowym, a także prasie młodzieżowej, o czym świadczy lektura „Ślizgu”, wyrazy typu: zajebać, zajebiste, pieprzyć, gówno, dupa.

7. Prasa, podobnie jak i inne media, nastawiona jest na osiągnięcie komercyjnego sukcesu. W znalezieniu żądnych wrażeń odbiorców pomaga
z pewnością prowokacyjna forma i treść wypowiedzi prasowych. Dodać należy, iż, jak powszechnie wiadomo, finansowy sukces najłatwiej jest osiągnąć, kierując swój produkt do człowieka młodego, który dość bezkrytycznie chłonie wszystko to, co określone jest jako „modne”.

Podsumowując powyższe rozważania, należy stwierdzić, iż wulgaryzacja jest jedną z dominujących tendencji w języku młodzieżowym, w tym również języku prasy adresowanej do tej grupy społecznej. Pocieszającym jest fakt, iż w większości przypadków prasa młodzieżowa zachowuje normy językowe,
a czasopisma związane z subkulturami (np.: „Ślizg”) trafiają do rąk marginalnej grupy młodych ludzi.

mgr Danuta Jasińska